Jak bardzo zanieczyszczony jest Bałtyk?

Zanieczyszczenie Bałtyku sprawia, że już 10% powierzchni dna naszego morza to pustynie morskie. Jak zatrzymać ciągle postępującą degradację?

Z artykułu dowiesz się:

• jakie są rodzaje zanieczyszczeń wód,
• jaki jest obecny stan wód Bałtyku,
• dlaczego Bałtyk jest zanieczyszczony,
• jakie są konsekwencje postępującego zanieczyszczenia Bałtyku,
• jak można chronić morze przed zanieczyszczeniami?

Polskie morze – piękne, lecz z roku na rok zanieczyszczone w coraz większym stopniu. Przekłada się to m.in. na zniszczenie życia w Bałtyku, który nie jest już domem dla tysięcy żywych organizmów. Zanieczyszczenia spowodowane są nie tylko działaniem człowieka, choć nie ulega wątpliwości, że to my, w dużej mierze, przyczyniliśmy się do ich powstawania. Co możemy zrobić, aby zatrzymać postępującą degradację?

Czytaj także: Jak skutecznie dbać o środowisko?

Rodzaje zanieczyszczeń wód

Zanieczyszczenia wód nie są jednolite – różni je m.in. źródło pochodzenia. Możemy podzielić je na zanieczyszczenia:

• naturalne – powstają wskutek reakcji chemicznych zachodzących w środowisku, także w ekosystemach wodnych. Przykładem jest pojawianie się w wodzie związków fluoru czy arsenu, co może mieć przyczynę w kontakcie wody z glebą,
• sztuczne – ich pojawianie się nierozerwalnie związane jest z działalnością człowieka. Przykładem może być wylewanie ścieków do rzek czy wyrzucanie do morza plastikowych odpadów.

Inną klasyfikacją zanieczyszczeń wód jest ich podział ze względu na stopień trwałości. Na tym tle wyróżniamy zanieczyszczenia:

• rozkładalne – zawierają szkodliwe substancje organiczne, ale w wyniku zachodzących reakcji chemicznych ulegają rozkładowi,
• nierozkładalne – zawierają substancje takie jak metale ciężkie, które nie ulegają rozkładowi,
• trwałe – pozostają w wodzie przez bardzo długi czas, w dodatku w niezmienionej formie.

Źródła zanieczyszczeń Bałtyku to tak naprawdę wszystkie wyżej wymienione. Jeśli chodzi o „odpady”, jakie można dziś znaleźć w morzu, to mówimy o swoistej różnorodności. Szkodliwe dla żywych istot związki organiczne, pestycydy, rozkładający się plastik, zanieczyszczenia chemiczne – to tylko przykłady tego, co obecnie wchodzi w skład wód Bałtyku.

Stan wód Morza Bałtyckiego

Stan wód Bałtyku możemy dziś ocenić jako zły lub nawet bardzo zły. Najbardziej pesymistyczne prognozy mówią, że za ok. 25-30 lat może dojść do całkowitego zniszczenia życia w tym morzu. Już teraz ok. 10% powierzchni dna stanowią pustynie morskie, czyli miejsca, które nie są zamieszkiwane przez organizmy żywe. Przyczyną takiego stanu są oczywiście zanieczyszczenia, które przedostają się do Bałtyku z różnych źródeł. Problemem jest też stosunkowo mała wymiana wody z Morzem Północnym i Atlantykiem. Potrzeba na to ok. 30 lat, a więc to, co trafiło do Bałtyku, prędko z niego nie wypłynie. Warto mieć świadomość, że do pogorszenia stanu wód w Morzu Bałtyckim przyczynia się nie tylko Polska, ale również inne kraje, mające do niego bezpośredni dostęp. Wody Bałtyku są naszym wspólnym dobrem, o które, niestety, w ostatnich latach przestaliśmy należycie dbać.

Dlaczego Morze Bałtyckie jest zanieczyszczone?

Przyczyny zanieczyszczenia Bałtyku są różne, co stanowi dodatkowe utrudnienie w walce z nimi. Te, które w największym stopniu przyczyniają się do jego wyniszczenia, przedstawia poniższa tabela:

Informacje z tabeli jasno pokazują, że duży wpływ na degradację Bałtyku ma działalność człowieka. Oczywiście, w wodach można znaleźć również substancje chemiczne, które są wynikiem naturalnych procesów, jednak ich szkodliwość nie jest bardzo duża. Zupełnie inaczej wygląda to natomiast w przypadku miliona litrów ścieków czy ton plastiku, za których obecność w wodzie odpowiedzialny jest człowiek.

Jakie są konsekwencje zanieczyszczenia Bałtyku?

Skutki zanieczyszczenia Bałtyku, w mniejszym lub większym stopniu, odczujemy wszyscy. Przede wszystkim w wodzie znajdują się substancje szkodliwe dla organizmów morskich, co powoduje ich masowe wymieranie. To z kolei przyczynia się do powstania utrudnień w kontekście wykorzystania morza do celów rybołówstwa. Smaczna ryba z Bałtyku w szczycie sezonu letniego stała się polskim znakiem rozpoznawczym, jednak w ciągu kilku lat będziemy musieli o niej zapomnieć, właśnie ze względu na wszechobecne zanieczyszczenia. Warto mieć świadomość, że mają one również wpływ na zdrowie, a nawet życie ludzkie. W dużej mierze przyczyniają się do spadku użyteczności wody morskiej, gdyż nie jest możliwe ich wyizolowanie, nawet dostępnymi dzisiaj metodami. Co ciekawe, zanieczyszczenia wpływają także na zmniejszenie walorów estetycznych morza. Z punktu widzenia samej ekologii jest to jeden z mniej istotnych problemów, jednak z perspektywy gospodarki i turystyki jest to duży kłopot. Turyści niechętnie odwiedzają zanieczyszczone plaże, nie mogą również kąpać się w wodzie, której jakość pozostawia wiele do życzenia. Obecnie większość odpadów na bałtyckich plażach to plastik w różnych odmianach. Degradacja plaż postępuje w bardzo szybkim tempie, podobnie jak wód Bałtyku.

Jak można chronić wody Bałtyku przed zanieczyszczeniami?

Zanieczyszczenie wód Bałtyku postępuje, lecz proces ten wciąż można zatrzymać. Pewne działania możemy podjąć we własnym zakresie, np.:

• ograniczyć użycie tworzyw trudno rozkładalnych,
• oszczędzać energię,
• dbać o czystość plaż,
• ograniczyć zużycie wody,
• ograniczyć użycie środków piorących zawierających fosforany.

Zanieczyszczenie i związana z nim ochrona wód Bałtyku wymagają także racjonalnych działań ze strony państwa. Potrzebne są regulacje prawne, które w jasny sposób będą piętnowały osoby, przyczyniające się do zwiększenia poziomu zanieczyszczenia Bałtyku. Mowa tutaj zwłaszcza o rozwiązaniach natury karnej. Inne działania, jakie powinna podjąć władza, to m.in.:

• budowa większej liczby oczyszczalni ścieków,
• zmniejszenie zużycia nawozów sztucznych,
• szersze korzystanie z odnawialnych źródeł energii,
• zmiana technologii przemysłowych na bardziej oszczędne,
• budowa parków krajobrazowych.

Istotnym czynnikiem jest także promocja wiedzy na temat zanieczyszczeń Bałtyku oraz sposobów, w jakie możemy im przeciwdziałać. Jednocześnie trzeba egzekwować obowiązujące już prawo, które mówi jasno, że zaśmiecanie plaży może być ukarane mandatem w wysokości nawet 5 tys. złotych. Może, ale obecnie wyrzucenie papierka po batonie na piasek zwykle nie wiąże się z żadnymi konsekwencjami. Tymczasem, jeśli chcemy chronić Bałtyk, to należy podjąć radykalne działania. Obecnie mamy już niewiele czasu, aby przeciwdziałać degradacji wód morskich. Niestety, tematyce ochrony Morza Bałtyckiego poświęca się niewiele miejsca. Popularyzatorami tej idei są prywatne instytucje, zwłaszcza fundacje i stowarzyszenia. Niemniej jednak skuteczne działania muszą podjąć wszyscy – zarówno gospodarstwa domowe, jak i przedsiębiorstwa oraz władza państwowa.

Najczęściej zadawane pytania: