Rodzaje plastiku – czy wszystkie są szkodliwe?

Tworzywa sztuczne są wszechobecne w naszym życiu. Można by nawet rzec, że otaczają nas z każdej strony. Dlatego warto wiedzieć jakie są rodzaje plastiku. 

Jest to istotne nie tylko z punktu widzenia samej ciekawości. Bycie świadomym na temat problemów ochrony przyrody i środowiska wymaga zrozumienia otaczającego świata, w tym tego, co go tworzy. Od umiejętności rozpoznawania materiałów zależy przede wszystkim ich późniejsza poprawna segregacja. Warto też wiedzieć skąd biorą się różne tworzywa by zrozumieć, jaki wpływ na środowisko i zdrowie ma ich produkcja i późniejsze przetwarzanie. Z niniejszego artykułu dowiesz się:

• Na jakie rodzaje plastiku można się natknąć w codziennym życiu;
• Jakie symbole służą do oznaczania plastikowych wyrobów;
• Jak wygląda recykling tworzyw sztucznych i czy któreś zupełnie się do tego nie nadają.

Dzięki tej wiedzy łatwiej zrozumiesz jak można zminimalizować ilość produkowanych śmieci.

Jakie są rodzaje plastiku?

Tworzyw sztucznych jest wiele i trudno wszystkie je spamiętać. Niektóre z nich stosowane są w przemyśle, inne w motoryzacji, a część wykorzystywana jest do przechowywania żywności. Właściwości tworzyw sztucznych są różnorodne, niektóre z nich są niebezpieczne dla zdrowia, inne da się z powodzeniem poddawać recyklingowi.

Ogólnie ujmując, plastik to zbiorcza nazwa dla wszystkich materiałów zbudowanych z polimerów syntetycznych, czyli takich niewystępujących naturalnie, albo zmodyfikowanych polimerów naturalnych. Polimery to zaś długie łańcuchy cząsteczek związku chemicznego, w przypadku tworzyw sztucznych najczęściej węglowodorów. Powstają one na ogół jako produkt rafinacji ropy naftowej. Do plastiku dodaje się różne inne substancje i pierwiastki, mające wpłynąć na jego właściwości. Mogą to być napełniacze, stabilizatory chemiczne, stabilizatory promieniowania ultrafioletowego, barwniki i wiele innych. Nie trudno się domyśleć, że wiele z tych substancji jest szkodliwych dla środowiska.

Wśród rodzajów plastiku wymienić można:

• PET – wytwarza się z niego plastikowe butelki. Można go ponownie przetwarzać, często wielokrotnie, produkując kolejne butelki albo materiały takie jak np. poliester, z którego szyje się ubrania. Jednak czarne butelki PET nie nadają się do recyklingu.
• HDPE – droższy niż PET, dlatego chętnie poddawany jest ponownemu wykorzystaniu. Produkuje się z niego rożne kolorowe tworzywa oraz m.in. zabawki.
• PVC – w Polsce określany też mylnie skrótem PCV. Wykorzystywany głównie w budownictwie, np. w stolarce otworowej albo do produkcji rur kanalizacyjnych. Może być toksyczny w kontakcie z żywnością. Jest stosunkowo tani i ma bardzo wiele zastosowań.
• LDPE – może mieć kontakt z żywnością, wytwarza się z niego np. folię spożywczą albo foliowe siatki na zakupy.
• PP – kolejny plastik powszechnie używany w branży spożywczej. Wytwarza się z niego m.in. zakrętki do butelek i pudełka na jedzenie.
• PS – polistylen, z którego wytwarza się styropian, wykorzystywany na szeroką skalę w budownictwie i w przemyśle opakowaniowym, motoryzacji itd. Nie powinien mieć jednak kontaktu z żywnością. Ponadto jest trudny w recyklingu.
• Oprócz tego jest jeszcze grupa tworzyw sztucznych określanych jako inne. Zaliczane są tam różne substancje, których niekiedy nie da się poddać recyklingowi.
• Obok powyższych istnieje jeszcze bioplastik. Jest w 100% biodegradowlany i nadaje się do kompostowania.

Po czym rozpoznać rodzaj plastiku?

Rozpoznanie tworzyw sztucznych po ich wyglądzie i cechach fizycznych jest niezwykle trudne. Na opakowaniach najczęściej widnieją jednak symbole, które to ułatwią.

1 – PET.

2 – HDPE.

3 – PVC.

4 – LDPE.

5 – PP.

6 – PS.

7 – Inne.

Który plastik najlepiej nadaje się do recyklingu?

Z powyższych najłatwiejszy w recyklingu jest bioplastik. Jako, że nie zalicza się do żadnej z pierwszych 6 kategorii, często występuje mylnie pod oznaczeniem 7. Jednak opakowania z niego wykonane są dodatkowo oznaczane osobnym symbolem PLA mówiącym, że nadają się do recyklingu. Dlatego właśnie bioplastik należy wyrzucać do kontenera na odpady BIO – ulega w całości rozkładowi przez mikroorganizmy.

Bioplastik jest poliestrem produkowanym z kwasu mlekowego dzięki syntezie biologicznej lub chemicznej. Materiałem często jest skrobia kukurydziana poddawana bakteryjnej fermentacji. W grę wchodzi także skrobia buraczana, ziemniaczana i trzcinowa.

Który plastik jest najbardziej szkodliwy dla środowiska?

Każde tworzywo sztuczne stanowi obciążenie dla środowiska naturalnego. Odkąd zaczęto je wytwarzać jedynie ok. 9% poddano recyklingowi, pozostała część albo zanieczyściła ekosystemy, albo znalazła się na składowiskach, gdzie pozostanie na bardzo długi czas.

Zdecydowanie najgorszy jest jednak PVC. Może uwalniać toksyny, a w procesie spalania go powstaje szereg bardzo szkodliwych substancji. Jego produkcja oraz utylizacja wiążą się z uwalnianiem chemikaliów opartych na chlorze. Mogą one prowadzić do raka, zaburzenia gospodarki hormonalnej itd. Produkcja PVC odpowiada za niemal 40% zużycia chloru w USA.

Co gorsza, PVC znany pod mianem winylu, spotykany jest powszechnie nie tylko w domach. Produkuje się z niego zabawki, części samochodowe, ale też sprzęt medyczny tj. strzykawki. Samo w sobie tworzywo to jest mało użyteczne, dlatego wzbogaca się je licznymi uszlachetniaczami celem uzyskania zakładanych do danego zastosowania właściwości. Substancje te nie wiążą się z plastikiem, dlatego mogą z niego odparowywać albo uwalniać się w inny sposób. Dobrym przykładem może być zapach nowych samochodów – odpowiadać za niego mogą właśnie opary wydobywające się z winylu.

W dodatku PVC jest na szarej liście pod względem możliwości recyklingu. Wszystko właśnie przez ilość zawartych w nim dodatków, które powodują, że ponowne wykorzystanie tworzywa jest niemożliwe albo nieproporcjonalnie drogie.

Warto jednak zauważyć, że problemem często nie jest samo tworzywo, a postępowanie z nim. Źle użyty materiał może stać się obciążeniem dla środowiska. W grę wchodzi tu np. niewłaściwy recykling tworzyw sztucznych. Powinny one wszystkie trafić do właściwego kontenera na plastik. Dzięki temu w sortowni odpadów będą mogły zostać rozdzielone na kolejne frakcje albo zostaną wysłane na specjalnie przygotowane do tego składowisko.

Niestety, wiele plastikowych opakowań i przedmiotów jest wyrzucane bez segregacji. Nawet gorzej – trafiają bezpośrednio do środowiska, a nie do kosza na śmieci. Niekiedy też nieroztropni gospodarze palą nimi w piecu, chociaż wartość kaloryczna plastiku jest właściwie zerowa, często jego spopielenie wymaga więcej energii, niż w efekcie zostanie wytworzone. Innym mankamentem jest mikroplastik, czyli mikroskopijne drobiny tworzyw sztucznych powstałe przez ścieranie się odpadów. Trafiają one do środowiska, zwłaszcza wodnego i odkładają się w organizmach żywych. Problem jest szeroki, bowiem mikrocząsteczki plastiku dodawane są też do środków czyszczących a nawet do pasty do zębów. Mikroskopijne drobiny mogą trafiać do organizmu człowieka wraz z jedzeniem i wodą, a są na tyle małe, że odkładanie się ich w ludzkim ciele nie jest niczym zaskakującym.

Dlatego pisząc o szkodliwości tworzyw sztucznych pod uwagę należy brać nie tylko proces ich produkcji czy możliwość recyklingu, ale całościowy wpływ na środowisko i zdrowie.

Najczęściej zadawane pytania: