Długotrwała ekspozycja organizmu ludzkiego na smog może wywołać wiele chorób. Jak powstają te zanieczyszczenia? Do czego jeszcze się przyczyniają?
Z artykułu dowiesz się:
- Czym dokładnie jest smog i co go powoduje?
- Jakie są rodzaje smogu?
- Jakie mogą być skutki smogu?
- Jak prezentuje się mapa smogu?
- Jak powinna wyglądać walka ze smogiem?
Obecnie z pojęciem smogu spotkał się praktycznie każdy. Od września do kwietnia jest zwłaszcza dokuczliwy w dużych miastach. Często możemy go także dostrzec na wsiach. Czy smog faktycznie powstaje na skutek pracy fabryk i samochodów z włączonym silnikiem? Dowiedz się już teraz. Zanim przejdziesz do dalszej części artykułu, sprawdź również wpis: Jak działają elektrownie geotermalne?
Co to jest i jak powstaje smog?
Termin „smog” jest mieszanką angielskich słów „smoke” (dym) oraz „fog” (mgła). Połączenie tych dwóch wyrazów świetnie odzwierciedla, czym tak naprawdę jest smog. Ta sztuczna mgła utworzona w nienaturalny sposób wskutek działań człowieka, niesie za sobą bardzo poważne skutki. Smog jest mieszaniną, która powstaje w wyniku zanieczyszczeń powietrza, jak i z powodu niekorzystnych warunków atmosferycznych (głównie mgły).
W jego składzie możemy wyróżnić pyły zawieszone, tlenki azotu, siarki, czy wodorotlenki. Do najgroźniejszych substancji zaliczamy pyły zawieszone (PM2,5 oraz PM10), a także bezno(a)piren i tlenki azotu. Smog powstaje w wyniku mieszania się powietrza ze spalinami podczas dużej wilgotności, a także, gdy nie występuje wiatr. Zjawisko to powstaje wskutek inwersji temperaturowej. Oznacza to, że warstwa ciepłego powietrza zatrzymuje znajdującą się niżej warstwę chłodniejszego powietrza.
Do najważniejszych przyczyn smogu spowodowanych działalnością człowieka, należy emisja zanieczyszczeń powietrza pochodzących z domowych pieców, kominków, kotłów grzewczych ogrzewanych niskojakościowym paliwem, praca zakładów przemysłowych i energetycznych, a także wzrost ruchu samochodowego. To jednak niejedyne przyczyny. Nie można bowiem zapomnieć o ubóstwie energetycznym.
Według analiz Instytutu Badań Strukturalnych okazuje się, że aż 4,6 mln Polaków nie stać na ogrzewanie, ciepłą wodę oraz elektryczność. Opłaty związane z ogrzewaniem często nieocieplonych domów przewyższają ich możliwości. Należy dodać jednak, że 2,6 mln Polaków nie może pozwolić sobie na ogrzewanie domów ze względu niskiej efektywności energetycznej budynków, w których mieszkają.
Rodzaje smogów – fotochemiczny i kwaśny
Wśród rodzajów smogów możemy wyróżnić fotochemiczny oraz kwaśny. Poniższa tabela prezentuje ich charakterystykę.
| Smog fotochemiczny | Smog kwaśny | |
| Inna nazwa | Utleniający lub typu Los Angeles | Klasyczny lub londyński |
| Charakterystyka | Powstaje w okresie najwyższych temperatur. W naszym klimacie występuje więc w okresie od czerwca do sierpnia. Towarzyszy mu bardzo słoneczna oraz bezwietrzna pogoda. Temperatura wynosi wtedy ponad 25 ℃. Zanieczyszczenia, które wchodzą w jego skład, przyczyniają się do powstawania aldehydu oraz dosyć groźnego ozonu. Smog fotochemiczny powstaje w dużych miastach na skutek bardzo dużej ilości samochodów (które przyczyniają się również do powstawania długu ekologicznego). | W największej intensywności występuje od listopada do lutego. Termin ten jest jednak umowny, ponieważ smog tego rodzaju bardzo często pojawia się również w październiku oraz w kwietniu. Jego długość uzależniona jest głównie od czasu trwania sezonu grzewczego. |
| Zanieczyszczenia wchodzące w jego skład | Składa się z tlenków azotu, tlenków węgla oraz węglowodorów. | Składa się z trudno opadających pyłów, do których należą PM2,5 i PM210, a także z tlenków siarki, tlenków węgla oraz tlenków azotu. |
| Historia | To właśnie w Los Angeles po raz pierwszy odnotowano smog tego typu. Nie dość, że miasto to charakteryzuje się gęstą zabudową z wysokim natężeniem ruchu samochodowego, to jeszcze zamieszkuje je ok. 13 mln mieszkańców. W Ameryce samochód jest jednym z podstawowych środków transportu. | Zgodnie ze swoją nazwą — po raz pierwszy odnotowano go w Londynie. W okresie od 5 do 8 grudnia 1952 roku zauważono jego bardzo wysoki poziom. Niestety doprowadził do śmierci 12 tysięcy osób. Wielki smog (bo tak go określono) przyczynił się do wprowadzenia w 1956 roku ustawy o czystym powietrzu. |
Obydwa rodzaje smogów stanowią poważne zagrożenie dla życia mieszkańców naszej planety. Czy wiedziałeś, że z pojęciem smogu wiąże się także termin śladu węglowego?
Jakie skutki może przynieść wdychanie smogu?
Skutki smogu odczuwa każdy z nas. W większości przypadków w początkowym okresie są niewidoczne. Dopiero po pewnym czasie zaczynamy zauważać, jaki wpływ na nasz organizm mają zanieczyszczenia powietrza.
Zdrowotne skutki smogu:
- skrócenie jakości oraz długości życia,
- wzrost ryzyka wystąpienia chorób układu oddechowego,
- wzrost ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia,
- wzrost ryzyka wystąpienia chorób nowotworowych,
- wzrost ryzyka wystąpienia chorób układu nerwowego,
- wzrost ryzyka patologii ciąży.
Zgodnie z raportem Strategia walki ze smogiem, w Polsce z powodu smogu odnotowuje się umieralność w wysokości nawet 48 270 osób rocznie. Dla porównania — w ciągu roku w wypadkach samochodowych swoje życie traci średnio 3 100 osób.
Miejsca z największym stężeniem smogu w Polsce i na świecie
Polski Alarm Smogowy opublikował ranking najbardziej zanieczyszczonych polskich miast. Zestawienie to obejmuje dane z 2021 roku. Analiza dotyczy tylko i wyłącznie miejscowości, w których prowadzi się pomiary PMŚ (Państwowy Monitoring Środowiska). Nie wiadomo więc, jak wygląda sytuacja w pozostałych miastach oraz wsiach. W tym miejscu warto dodać, że zgodnie ze Światową Organizację Zdrowia (WHO), roczną normą PM10 jest 15 µg/m³.
Niechlubnym liderem rankingu jest Nowa Ruda z wynikiem 41 µg/m³ (woj. dolnośląskie). Tuż za nią znajduje się Sucha Beskidzka z 41 µg/m³ (woj. małopolskie). Podium zamyka Pszczyna z 39 µg/m³ (woj. małopolskie). Na liście znalazły się także 3 uzdrowiska: Rabka-Zdrój (woj. małopolskie), Szczawno-Zdrój (woj. dolnośląskie) oraz Goczałkowice-Zdrój (woj. śląskie).
Jak sytuacja smogowa wygląda na świecie? Zgodnie z raportem IQAir, uwzględniającym średnie stężenie pyłu PM2,5, najgorzej jest w Azji. Na 10 krajów z największym stężeniem wspomnianego już pyłu, większość zajmują państwa azjatyckie. Na pierwszym miejscu znajduje się Bangladesz (76,9), na trzecim — Pakistan (66,8), na czwartym — Tadżykistan (59,4), a na piątym — Indie (58,1). Drugie miejsce zajmuje Czad (75,9), czyli państwo afrykańskie.
Jak ograniczyć powstawanie smogu i jak z nim walczyć?
Smog w Polsce można ograniczyć w ramach nieskomplikowanych działań. Pierwszym z nich jest edukacja. Niestety, nie każdy mieszkaniec naszego kraju zdaje sobie sprawę, jak poważne skutki może nieść za sobą smog. Jednym ze sposobów jego ograniczenia jest również termomodernizacja budynków. Te ocieplone generują mniejsze koszty zużycia prądu i gazu.
W celu walki ze smogiem warto także zrezygnować z palenia w piecach węglowych. Pomocny w tej sytuacji okazuje się Program Czyste Powietrze, czy Regionalne Programy Operacyjne. Ograniczenie smogu wspomogą także odnawialne źródła energii. Pozyskana w ten sposób energia wodna, słoneczna, czy wiatrowa pozwala walczyć z niebezpiecznym smogiem. Warto zdecydować się więc na wykorzystanie energii słonecznej, która pozwoli ograniczyć wydatki za ogrzewanie. Oprócz tego przyczyni się do zadbania zarówno o nasze zdrowie, jak i środowisko.
Powietrze w Polsce, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, zawiera wiele zanieczyszczeń. Ich wyeliminowanie będzie bardzo trudne (przynajmniej w krótkiej perspektywie czasu). W celu ochrony swojego zdrowia warto więc stosować maski antysmogowe oraz oczyszczacze powietrza.
Najczęściej zadawane pytania:
Czym jest smog i jakie są przyczyny jego powstawania?
Smog to mieszanina powstająca w wyniku zanieczyszczeń powietrza zarówno wskutek działalności człowieka, jak i niekorzystnych warunków atmosferycznych (głównie mgły). W jego składzie wyróżniamy pyły zawieszone, tlenki azotu, siarki, czy wodorotlenki (do najgroźniejszych substancji zaliczamy pyły zawieszone — PM2,5 oraz PM10, a także bezno(a)piren i tlenki azotu). Do najważniejszych przyczyn smogu w wyniku działalności człowieka należą emisja zanieczyszczeń powietrza pochodzących z domowych pieców, kominków, kotłów grzewczych ogrzewanych niskojakościowym paliwem, praca zakładów przemysłowych i energetycznych, wzrost ruchu samochodowego oraz ubóstwo energetyczne.
Jakie są rodzaje smogów?
Wśród jego rodzajów możemy wyróżnić fotochemiczny (zwany również utleniającym lub typu Los Angeles), a także smog kwaśny (zwany także klasycznym lub londyńskim). Pierwszy z nich w Polsce występuje od czerwca do sierpnia. Sprzyjają mu upalne temperatury oraz duża ilość samochodów. Ze smogiem kwaśnym mamy do czynienia od października do kwietnia. Jego długość zależy od czasu trwania okresu grzewczego.
Jakie są skutki smogu?
Wśród zdrowotnych skutków smogu wyróżniamy: skrócenie jakości oraz długości życia, wzrost ryzyka wystąpienia chorób układu oddechowego, wzrost ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia, wzrost ryzyka wystąpienia chorób nowotworowych, wzrost ryzyka wystąpienia chorób układu nerwowego oraz wzrost ryzyka patologii ciąży.
